مقاله محمد حسین بهجت تبریزی شهریار
این مقاله به بررسی زندگی، آثار و دوران کودکی محمد حسین بهجت تبریزی شهریار، شاعر نامدار معاصر ایران و خالق منظومه حیدربابایه سلام می پردازد.
مقدمه:
محمد حسین بهجت تبریزی که با تخلص «شهریار» در تاریخ معاصر ایران جایگاهی ویژه یافته است، در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در روستای خوشکناب از توابع آذربایجان چشم به جهان گشود. او در خانواده ای فرهنگی، متدین و اهل ادب پرورش یافت و از همان دوران خردسالی نشان داد که قریحه ای متفاوت و نبوغی کم نظیر دارد. پدرش، حاجی میرآقای خوشکنابی، وکیل، خوشنویس و از چهره های برجسته روزگار خویش بود که نقش مهمی در شکل گیری شخصیت فکری و هنری فرزندش ایفا کرد.
شهریار سال های نخستین زندگی را در محیطی طبیعی، روستایی و سرشار از سادگی و صفا سپری کرد. کوه افسونگر حیدربابا، بازی های کودکانه در کنار همسالان و قصه های شبانه مادر بزرگ، خاطراتی جاودانه در ذهن حساس و شاعرانه او برجای گذاشت. بعدها، همین خاطرات به یکی از شاهکارهای شعر معاصر فارسی و ترکی، یعنی «حیدربابایه سلام»، تبدیل شد؛ اثری که نه تنها تصویری زنده از کودکی شاعر ارائه می دهد، بلکه میراثی فرهنگی از زندگی بومی آذربایجان محسوب می شود.
نخستین جرقه های شاعرانگی شهریار، در سن چهار سالگی پدیدار شد؛ زمانی که نخستین شعر خود را به زبان ترکی آذربایجانی سرود. این سرایش کودکانه، اگرچه ساده و ابتدایی بود، اما گواهی روشن بر استعداد بی مانند او در خلق مضامین ادبی از همان سال های نخست زندگی اش بود. ارتباط عاطفی او با زبان مادری، بعدها در آثارش عمق و شکوه بیشتری یافت.
شهریار در سال های نوجوانی به شهر تبریز آمد و تحت تاثیر فضای فرهنگی و ادبی آن قرار گرفت. او در مدارس متحده، فیوضات و متوسطه تبریز تحصیل کرد و با ادبیات فارسی، ترکی و عربی به خوبی آشنا شد. این آشنایی موجب شد که شعرهای او از تنوع زبانی و معنایی قابل توجهی برخوردار باشند و بتوانند مخاطبان گوناگونی را جذب کنند.
با ادامه تحصیل در تهران، شهریار وارد دارالفنون شد و در رشته طب به تحصیل پرداخت. او حتی دوره های اکسترنی و انترنی را نیز گذراند، اما در سال پایانی تحصیل، به دلایل عاطفی و مشکلات روحی، از ادامه راه بازماند. ترک تحصیل، مسیر زندگی او را تغییر داد و او را به سوی مشاغل دولتی سوق داد، اما جرقه های شعری اش هرگز خاموش نشدند.
پس از مدتی کار در ادارات ثبت اسناد نیشابور و مشهد، شهریار به بانک کشاورزی تهران منتقل شد. اگرچه مشغول فعالیت های اداری بود، اما روحیه لطیف و شاعرانه اش هرگز با محیط خشک اداری سازگار نشد. او همواره در پی لحظاتی برای نوشتن، سرودن و بازگشت به خاطرات کودکی بود.
شهریار در تبریز با یکی از بستگان خود ازدواج کرد و صاحب دو دختر به نام های شهرزاد و مریم شد. زندگی خانوادگی او آرامش نسبی به او بخشید، اما دلبستگی اش به کودکی، روستا و زبان مادری همچنان پررنگ باقی ماند. در آثار متعددش، می توان ردپای این تعلق خاطر را به وضوح مشاهده کرد.
آثار شهریار، بازتابی از زندگی، خاطرات، زبان، فرهنگ و تاریخ مردمی است که در میان آنها رشد کرد. او نه تنها با زبان ترکی بلکه با فارسی نیز آثار ماندگاری پدید آورد. «حیدربابایه سلام» همچون آئینه ای روشن، تجربه زیسته او را در قالب شعری منسجم، موزون و سرشار از عاطفه به تصویر کشیده است. جایگاه شهریار در ادبیات معاصر، به واسطه پیوند عمیق با ریشه های بومی و هنری، از درخشش ویژه ای برخوردار است.