این مقاله به بررسی علل، اشکال و طبقه بندی های مختلف کج پشتی، روند پیشرفت آن در سنین مختلف و تفاوت های ساختاری در اسکولیوز می پردازد.
مقدمه
کج پشتی، که از واژه یونانی “اسکولیوز” به معنای خمیده و منحرف گرفته شده است، به انحنای غیر طبیعی ستون فقرات در جهت جانبی اشاره دارد. این انحراف ممکن است به شکل منحنی C یا S باشد و در بسیاری از موارد، با چرخش مهره ها نیز همراه است. این پدیده زمانی تشخیص داده می شود که ستون فقرات به جای امتداد مستقیم، از دید پشت بدن به سمت چپ یا راست منحرف شده باشد.
در حالت طبیعی، ستون فقرات از نمای جانبی دارای قوس های فیزیولوژیک است، اما زمانی که این قوس ها از نمای خلفی دیده نشوند یا انحرافی جانبی آشکار باشد، کج پشتی مطرح می شود. چرخش بدنه مهره ها به سمت تحدب و زوائد شوکی به سمت تقعر، نشانه های مهمی در تشخیص این وضعیت هستند. تشخیص به ویژه در مراحل اولیه نیازمند دقت بالاست، زیرا برخی از موارد در نوجوانی یا حتی بزرگسالی تشخیص داده می شوند.
یکی از عوامل موثر در بروز اسکولیوز، اختلالات تکاملی در ساختار ستون فقرات است. همچنین ضعف عضلانی، بیماری های عصبی مانند فلج مغزی یا دیستروفی های عضلانی، می توانند نقش مهمی در فقدان پایداری و حفظ ساختار طبیعی ستون فقرات داشته باشند. در برخی موارد نیز بازماندن مادرزادی نخاع از علل شناخته شده محسوب می شود.
فرم شایع کج پشتی، اسکولیوز ایدیوپاتیک است که علت مشخصی برای آن وجود ندارد. این نوع معمولاً در سنین پایین و به طور خاص در دوران رشد اتفاق می افتد. بیش از هشتاد درصد موارد اسکولیوز از این نوع هستند. این انحراف در مراحل اولیه بدون علامت بوده و تنها با معاینه دقیق قابل شناسایی است.
در موارد شدیدتر، چرخش مهره ها همراه با چرخش دنده ها رخ داده و علاوه بر تاثیرات ظاهری، ممکن است بر عملکرد تنفسی نیز اثر بگذارد. در چنین شرایطی، تغییرات مکانیکی در قفسه سینه باعث کاهش ظرفیت تنفسی می شود. این نوع از اسکولیوز نیازمند بررسی های دقیق تر است.
عوامل ژنتیکی نیز در بروز اسکولیوز نقش دارند، هرچند هنوز ژن خاصی به عنوان عامل قطعی معرفی نشده است. با این حال، مشاهده ی این بیماری در چندین عضو یک خانواده، احتمال وراثت را تقویت می کند. اسکولیوز شیرخوارگی بیشتر در پسران و اسکولیوز نوجوانان در دختران شایع تر است.
ریسک فاکتورهایی همچون سن پایین تر، جنس مونث، زاویه انحنای بیشتر و محل خاص انحراف در ستون فقرات، با احتمال پیشرفت بالاتر اسکولیوز همراه هستند. بنابراین بررسی دقیق محل تقعر، درجه انحراف، و فرم ساختاری (دو بعدی یا سه بعدی بودن انحنا)، در طبقه بندی این بیماری نقش مهمی ایفا می کند.
هرچند برخی انواع اسکولیوز بدون علامت باقی می مانند، اما شناخت دقیق تغییرات ساختاری و مکانیسم های تاثیرگذار بر ستون فقرات، اهمیت زیادی در درک بهتر از کج پشتی دارد. بررسی های بالینی، ارزیابی های تصویربرداری و تحلیل عوامل موثر بر انحراف، از اجزای کلیدی در مطالعه این وضعیت به شمار می روند.