مقاله مدیریت اسلامی آنگونه که باید باشد و اجراء شود

قبل از هر چیزی می خواهم مقدمه ای درباره مدیریت بیان کنم تا مطلب فوق را بهتر درک کنیم .

تا قبل از انقلاب صنعتی علم مدیریت در قلمرو فلسفه قرار داشت و فلاسفه بطور غیر مستقیم روشهایی را برای حسن رفتار انسانها و روابط اجتماعی و نیز امور مربوط به آنها ارائه می دادند.اما بعد از انقلاب صنعتی به دلیل رشد بنیه های اقتصادی و توسعه موسسات و سازمان های صنعتی ، دگرگونی قابل ملاحضه ای در نظام اجتماعی و سیاسی جامعه بوجود آمد ، و محققان در راستای این تحولات و دگرگونی در صدد برآمدند تا روش های سیستماتیک و تئوریهای جدیدی را که مناسب با تکامل صنعتی باشد به نظام اجتماعی عرضه کنند .

حاصل این پژوهشها و تحقیقات منجر به ظهور علم مدیریت در جهان غرب پس از انقلاب صنعتی گردید .

جوهر ذاتی این علم مبتنی بر افزایش فراوده های اقتصادی و کالاهای صنعتی بود ، و تنها راهها تولید بهتر و دست یابی با سود بیشتر را نشان می داده است ، و همین امر موجب شد که کارفرمایان و صاحبان سرمایه رشد چشم گیری پیدا کرده و در مقابل کاگران به ابزار تولید مبدل گردند و تضادها و برخوردها طبقاتی بین آنها به اوج خود برسد .

برای نمونه به پایه ای از نظرات اندیشمندان غرب در این زمینه استفاده می کنیم .

فایل می گوید : علم و هنر متشکل و هماهنگ نمودن و رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی برای رسیدن به هدف یا هدفهای مشترک را مدریت می نامند . « کتاب علم مدیریت و روابط انسانی ، ناصر شادرخ »

آقای چارلزاف آستن میگوید : مدیریت و اداره کردن برای بعضی هنر است و برای بعضی علم ، مدیریت خواه علم باشد ، خواه هنر تاریخ بشری گواه آن است که توانائی شخص در رسیدن به یک هدف مشخص بوسیله افراد دیگر یکی از مهمترین و با ارزشترین هنرها در علوم انسانی است « بیماریهای مدیریت چارلزلف آستن-ترجمه سیروس پرهام»

و بلاخره تعریفی که اکثریت متخصصان علم مدریت آنرا قبول دارند ، مدریت را انجام دادن کارها بوسیله و از طریق دیگران میدانند .

به طوری که از تعریف فوق بر می آید ، مدیریت عمدتا بستگی به دو عامل دارد ، اول تامین هدف سازمان به هر طریق ممکن ، و دوم وجود نیروی انسانی . بر اساس توجه و اولویت قرار دادن هریک از این دو عامل ، نظریه ها و مکاتب مختلفی بوجود آمدند که مجموعا از آنها به عنوان مدیریت علمی یاد می شود . از جمله آن نظریه های مکیت مدیریت علمی تیلور است . نامبرده مسائلی را از جهت پیشبرد اهداف سازمان مورد بررسی قرار داد که بعدا به عنوان اصول مدیریت علمی تیلور نام گرفت و آن اصول عبارتند از :

1. تفکیک ، تخصص و تقسیم کار به کوچکترین جزء ممکنه و به طریق علمی .

2. پیدا کردن بهترین روش انجام کار .

3. یافتن استاندار انجام کار .

4. استخدام بر اساس تخصص و از طریقه علمی .

5. وضع دستمزدها با توجه به انجام کار و نه فقط از روی قدمت خدمت .

6. همکاری بین مدیر و مجری برای حصول اطمینان از انجام کارها .

7. تقسیم کار به تساوی بین مدیر و مجری با تفکیک وظایف مدیریت از وظایف اجرائی .

از جمله اشخاص دیگری که وظایف مدیریت را با ارائه اصولی تبیین نموده است ، هانری فایول فرانسوی است که بعدا به مکتب یونیورسالیست یا همگانی معروف گردید . اصول مکتب همگانی مدیریت عبارتند از :

1. وابستگی اختیار و مسولیت

2. وحدت فرماندهی

3. وحدت مدیریت

4. ارتباط موازی

5. تقسیم کار

6. انضباط

7. پرداخت در برابر انجام کار

8. تمرکز امور سازمانی

9. نظم و عدالت

10. ایجاد سیستم کار بر خدمتی

11. ابکار و قسمتها

12. تابعیت منافع شخصی از منافع عمومی سازمان

بطوریکه ملاحضه می شود در اینگونه مکاتب صرفا هدف سازمان ملاک و مبنا قرار گرفته است و نقش انسان در فرآیند کارها ناچیز و یا نادیده گرفته شده است .

به خاطر ضعف محسوس و آشکار در نظریه های فوق ، شخص دیگری بنام النون مایو مکتب روابط انسانی را بنیان نهاد ، ایشان طی آزمایشات مکرر بر روی کارگران یک کارخانه متوجه این حقیقت شد که عامل روحی نقش مهمی در افزایش سطح محصول کارخانه دارد و حتی نقشی که عامل روحی در ایجاد انگیزه و علاقه در کارگران دارد با عوامل مادی اصلا قابل مقایسه نمی باشد .

بهرحال مدیریت صنعتی نه تنها مشکل جامعه را حل نکرد بلکه بر وخامت اوضاع افزود و روح ماشین گرائی و ابزار زدگی را در مردم حاکم نموده و شخصیت وجودی آنان را به بوته فراهوشی سپرد . سرانجام در مقابل مشکلات عدیده و فراوانی که روز به روز در حال افزایش بود جامعه شناسان و روانکاوان به این فکر افتادند که صرفا مدیریت صنعتی تکاپوی نیاز بشر را نمیکند ، بلکه باید برای هر موسسه ای با توجه به ساختار تشکیلات آن مدیریت مجزائی تدوین نمود . لذا می بینیم در قرن بیستم انواع مدیریت از قبیل مدیریت آموزشی و نظامی و سیاسی و غیره به جامعه بشری در غرب می شود .

با اطمینان می توان گفت همه این مدیریت ها از درجه بهره وری و پویایی لازم برخوردار نیستند ، زیرا که اصول اخلاص و انسانی در آنها رعایت نشده است .